فکر می کنید تاریخچه بازاریابی به چه زمانی برمی گردد؟ در طول قرن های گذشته، بازاریابان چطور از ابزارها و تکنیک های موجود برای ارتباط و تعامل با مخاطبان استفاده می کردند؟ عملکرد فعالیت های بازاریابی خود را از چه طریقی مورد ارزیابی قرار می دادند؟
فلسفه بازاریابی محصولات یا خدمات برای مصرف کنندگان قرن هاست که وجود داشته. با این حال مفهوم بازاریابی به شکل مدرن امروزی، از اواخر قرن 18 و همزمان با انقلاب صنعتی شروع شد. براین اساس تاریخچه بازاریابی را می توانیم به سه دوره تقسیم کنیم. این دوره ها مربوط به قبل از اصطلاح دیجیتال مارکتینگ است.
تاریخچه بازاریابی قبل از ظهور دیجیتال مارکتینگ :
عصر محصول محور
در این دوره کالاها عموما کمیاب بودند. بنابراین تمرکز تولیدکنندگان و کارخانه داران روی تولید انبوه محصول بود البته تا زمانی که مردم توانایی خرید داشتند.
صاحبان صنایع در این دوره با چالش های مختلفی در زمینه تولید و کیفیت محصولات رو به رو بودند. همین باعث میشد که تمام توجه آنها بر کاهش هزینه های تولید و توزیع، بهبود کیفیت و ارتقا ویژگی های محصول باشد.
به همین دلیل در تاریخچه بازاریابی، از این دوران به عنوان عصر محصول محور یاد می شود.
عصر فروش محور
از ابتدای قرن بیستم تا دوره ی بعد از جنگ جهانی دوم، رقابت بین تولیدکنندگان افزایش پیدا کرد و تمرکز بازاریابی به فروش معطوف شد.
در این دوره ارتباطات، تبلیغات و برندسازی اهمیت بیشتری کردند، چون تولیدکنندگان ناچار بودند محصولات خود را در یک بازار رقابتی به فروش برسانند.
بنابراین چالش اصلی تولیدکننده در عصر فروش محور این بود که مشتری را متقاعد کند محصول او بهتر از محصول تولید کننده ی دیگر است.
عصر بازار محور
تاریخچه بازاریابی از دهه 1960 قدم به مرحله جدیدی گذاشت. در این زمان بیشتر بازارها اشباع شدند (یعنی اندازه بازار ثابت ماند)؛ بنابراین رقابت شدیدی برای شناخت بهتر مشتریان و بازار شکل گرفت.
در این دوره بازاریابان به میدان آمدند. آن ها درباره بازارها و نیازهای مصرف کنندگان تحقیق می کردند و به سازمان در مورد اینکه چه محصولی تولید شود، کجا فروخته شود، چقدر باید برای آن هزینه کرد و چگونه باید به مصرف کنندگان اطلاع رسانی شود، بازخورد می دادند.
به این ترتیب در این دوره، تلاش برای برندسازی و افزایش آگاهی از برند به عنوان راه حلی برای پیشتاز شدن در بازار انتخاب شد.
تاریخچه بازاریابی اینترنتی
اواخر دهه 1990 به عنوان نقطه عطفی در تاریخچه بازاریابی به شمار می رود. با تکامل وب (Web)، وب سایت ها به یک ابزار ضروری برای تجاری سازی تبدیل شدند و به تدریج وب‌سایت‌های ساده و مبتنی بر متن شروع به رشد کردند.
این سایت ها در ابتدا برای ارائه اطلاعات در مورد محصولات یا خدمات یک شرکت مورد استفاده قرار می گرفتند. اما با افزایش تعداد وب‌سایت‌ها، جلب توجه بازدیدکنندگانی که در اینترنت به جستجو می پرداختند، سخت‌تر شد.
برای اینکه کاربر از بین صدها نتیجه ی جستجو، وب سایت شما را پیدا کند، شما نیاز به پیاده سازی استراتژی های بازاریابی آنلاین و بهینه سازی موتورهای جستجو (SEO) داشتید تا از دیگران متمایز شوید.
استراتژی‌های بازاریابی مانند بهینه‌سازی موتورهای جستجو به شرکت‌ها این امکان را می داد تا مشتریان خود را بهتر درک کنند، از واکنش های آن ها نسبت به یک کمپین خاص اطلاعات بدست بیاورند و حتی پیش بینی هایی درباره جستجوهای آینده آن ها داشته باشند.
اما وقتی که رسانه های ارتباطی مثل شبکه های اجتماعی، وبلاگ‌ها و آگهی‌های تلویزیونی وارد صحنه رقابت شدند، بازاریابان دریافتند که باید این کانال های بازاریابی متنوع را مدیریت کنند.
برندها میلیون‌ها تومان برای تبلیغات گوگل، آگهی های تلویزیونی و شبکه های اجتماعی هزینه می‌کردند و باید می دانستند کدام کانال بازاریابی برای آن ها بیشترین اثربخشی و بازدهی را دارد. در نتیجه تاریخچه بازاریابی با مفهوم جدیدی رو به رو شد : بازاریابی مدرن و سنجش عملکرد بازاریابی.
معرفی سنجش عملکرد بازاریابی
با ورود رسانه های مختلف ارتباطی به عرصه بازاریابی، استفاده از روش‌های سنتی مثل ارسال پیام های تبلیغاتی انبوه، کاری بیهوده بود و بازاریابان باید تلاش می کردند تا استراتژی های بازاریابی را با توجه به نیاز مخاطبان شخصی سازی کنند.
بنابراین، اولین مفهوم سنجش بازاریابی مدرن یعنی آمیخته بازاریابی (Marketing Mix) به صنعت بازاریابی معرفی شد و به این ترتیب تاریخچه بازاریابی را متحول کرد.
آمیخته بازاریابی
آمیخته بازاریابی برای اولین بار در دهه پنجاه میلادی توسط نیل بوردن مطرح شد. بوردن در طرح اولیه آمیخته بازاریابی، محصول، تبلیغ، مکان و قیمت را به عنوان چهار عنصر کلیدی برای موفقیت بازاریابی معرفی کرد.
به عبارت دیگر کمپین های بازاریابی موفق بودند که می توانستند 4 عنصر تقاضا برای محصول، قیمتی که مصرف کنندگان برای آن می پردازند، تبلیغاتی که توجه آنها را جلب می کند و مکان مناسب برای تبلیغ را به خوبی درک و اجرا کنند.
در طول سال ها، این مفهوم گسترش یافت و در نهایت منجر به اولین استراتژی سنجش بازاریابی مدرن، یعنی مدل سازی آمیخته بازاریابی (Marketing Mix Modeling) شد. مدل سازی آمیخته بازاریابی این امکان را برای بازاریابان فراهم کرد تا با جمع آوری داده های بلندمدت، رابطه بین آمیخته‌های بازاریابی و تأثیر کلی آن ها بر فروش را بسنجند.
با در نظر گرفتن چهار P بازاریابی، بازاریابان می توانستند پیام مناسب را برای مصرف کننده مناسب و در زمان مناسب ارسال کنند.
تحولی جدید در تاریخچه بازاریابی : بازاریابی رابطه محور
در طول دهه های اخیر، بازار رقابت پیچیده تر شده است. این تصورکه بازاریابی با جذب یک مشتری و فروش محصول به او تمام می شود، اشتباه محض است. چراکه رها کردن مشتری بعد از خرید، به معنای سپردن او به بازار رقیب است.
بازاریابی مدرن رابطه محور است. اگر می خواهید فروش موفقی را تجربه کنید، به یاد داشته باشید که مشتری همیشه به محصول شما وفادار نیست، بلکه به رابطه ای که با او ایجاد کرده اید وفادار است.
فراموش نکنید که پایگاه مشتریان فعلی شما مثل یک معدن الماس است و فروش به مشتریان فعلی و قدیمی، بسیار آسان تر از متقاعد کردن مشتریان جدید است.
بنابراین در فضای رقابتی حال حاضر، برنامه ها و استراتژی های بازاریابی شرکت ها باید در جهت حفظ مشتریان فعلی و تبدیل آن ها به مشتریان وفادار برند باشد.
پرونده تاریخچه بازاریابی به همین جا ختم نمی شود. همانطور که می دانیم بازاریابی همچنان به تکامل و تغییر ادامه خواهد داد و بازاریابان اگر می خواهند پیامشان شنیده شود، باید با تغییرات جامعه و فناوری همگام باشند.
