اغلب در انجام کارهای مهم نظرات دیگران را می پرسیم؟ چرا نظرات دیگران برای ما مهم است؟ما نظرات دیگران را می پرسیم چون نظر دیگران در تصمیم گیری های ما مهم است. هیچ یک از تصمیمات سازمانی موفق بر اساس حدس و گمان گرفته نمی شوند بلکه بر اساس اطلاعات واقعی کسب شده از افراد واقعی اتخاذ می شوند.
به طور کلی تحقیقات بازار نقش مهمی را در ایجاد فرآیند تفکر برای رهبران سازمان های امروزی ایفا می کنند به صورتی که اطلاعات و داده ها، سیاست ها و تصمیمات را تعیین می کنند. مدیران بازاریابی و برندینگ نیز از این قاعده مستثنی نیستند. آنها نیز برای اخذ تصمیمات بازاریابی، برندینگ، توسعه بازار و… به
اطلاعات دقیق از وضعیت بازار، رقبا و مشتریان نیاز دارند تا بتوانند به درستی برنامه ریزی کنند.
اما در تحقیقات بازار، تمام اطلاعات کمی(اعداد و ارقام) نیستند. برخی از آنها داده های کیفی هستند که شاید از طریق یک گفتگوی عادی بدست آمده باشند.
تحقیقات بازار کیفی درمورد باورها و دیدگاه های افراد و احساسات آنها درخصوص یک موقعیت خاص و عواملی که بر رفتار و تصمیمات آنها تاثیر می گذارد، بحث می کند. در نتیجه شما نیز به دیدگاه های بیشتری در مورد نگرش ها و رفتار مشتریان دست خواهید یافت
تحقیق بازار کیفی چیست؟
تحقیق کیفی از علوم اجتماعی و رفتاری همانند جامعهشناسی، انسانشناسی و روانشناسی سرچشمه میگیرد. تحقیق بازار کیفی یک روش تحقیق گفتگو محور است که عمدتا از طریق روش های پژوهشی زیر انجام می گیرد : گروه های تمرکز (focus groups)، مصاحبه های عمیق ( in-depth interviews) و سایر روش های پژوهشی نوآورانه. تحقیق کیفی بر اساس یک نمونه کوچک اما بسیار معتبر انجام می گیرد که معمولا شامل 6 تا 10 پاسخ دهنده است. اندازه کوچک نمونه به محقق اجازه می دهد در هزینه خود صرفه جویی کند. از طرف دیگر عدم وجود پرسشنامه پیش ساخته به محقق امکان مصاحبه و تجزیه و تحلیل دقیق موضوع را می دهد. معمولا در مصاحبه، محقق بازار یا مصاحبه کننده مناسب جهت انجام بحث را مشخص می کند.
تحقیق بازار کیفی اغلب در مبارزات انتخاباتی برای فهم ادراک رای دهندگان نسبت به نامزدهای انتخاباتی و سیاست های آنها، مصاحبه با رهبران کسب وکار، بررسی عمیق تر موضوعات مورد علاقه و مطالعه روانشناختی پروفایل و… مورد استفاده قرار می گیرد.
تحقیق بازار کیفی روشی نسبتا ارزان برای فهم دقیق دو فاکتور کلیدی زیر است :
- پاسخ دهندگان در مورد یک موضوع خاص چگونه فکر می کنند و چه احساسی نسبت به آن دارند؟
- چرا آنها اینگونه فکر و احساس می کنند؟
چگونه میتوان از تحقیق بازار کیفی برای توسعه کسب و کار استفاده کرد؟
کسب و کارهای موفق تمایل دارند از تحقیقات کیفی بازار استفاده کنند تا در بازار باقی بمانند، تصمیمات بهتری را اتخاذ کنند و در کسب و کارشان به جایگاه بهتری دست پیدا کنند. خواه کسب و کار شما یک استارت آپ کوچک باشد و خواه یک شرکت بزرگ، تحقیق بازار کیفی روشی قدرتمند برای شناسایی مخاطبان هدف و درک واکنش های آنها به محصولات شما است.
در ادامه چند نمونه از موارد معمول بازاریابی، که انجام تحقیق کیفی بازار از طریق خلق ایده های بنیادی نقش کلیدی در تصمیم گیری بهینه برای آنها ایفا می کند، عنوان خواهد شد :
برندینگ
بسیاری از شرکت ها نمی توانند ادراک مصرف کنندگان از برندشان را دریابند یا جایگاه برند خود را در مقایسه با رقبا تشخیص دهند. تحقیق معمولا از طریق مصاحبه با مشتریان یا تشکیل گروه های کانونی برای جمع آوری بازخورد درمورد محتوای بازاریابی و عقاید انجام می شود. به این ترتیب پژوهشگر می تواند عناوین مختلف را به صورت عمیق مورد بررسی قرار دهد و بازخورد پاسخ دهندگان را دریافت کند. با استفاده از این روش تحقیق بازار، برندها می توانند اطلاعاتی را جمع آوری کنند که به آنها کمک می کند جایگاه یابی برند خود در بازار را بهتر انجام دهند.
درک رفتار مصرف کننده
گاهی اوقات سازمان ها، شرکت ها یا کارآفرینان نیاز به اطلاعات بیشتری در مورد مشتریان خود دارند تا محصول خود را به شکل بهتری ارائه دهند. برای انجام این کار آنها به اطلاعاتی در خصوص جنسیت، سن، وضعیت تاهل و… مشتریان نیاز دارند. تحقیق کیفی به آنها کمک می کند چنین اطلاعاتی را بدست بیاورند. برای درک رفتار مصرف کننده، انجام مصاحبه های عمیق بهترین گزینه است زیرا این مصاحبه ها به صورت چهره به چهره انجام می شوند و امکان بدست آوردن حجم زیادی از اطلاعات را فراهم می کنند.
اندازه گیری میزان انجام فعالیت های بازاریابی
بسیاری از کسب و کارها برای تبلیغ برند خود مسافت زیادی را طی می کنند و به جاهای مختلف می روند. در این زمان است که فعالیت های بازاریابی آنها آغاز می شود. تحقیقات بازار با فراهم کردن اطلاعات دسته اول در خصوص دیدگاه مصرف کنندگان درمورد پیام های بازاریابی، اطلاعات لازم در مورد اثربخشی فعالیت های بازاریابی را برای سازمان ها فراهم می کنند. این امر به سازمان ها کمک می کند بودجه بازاریابی خود را حداکثر کنند.
شناسایی فرصت های جدید کسب و کار
تحقیقات بازار در پیدا کردن فرصت های جدید برای رشد و توسعه کمک زیادی به سازمان ها می کند. با جمع آوری داده ها از طریق تحقیقات بازار، سازمان ها می توانند یک موقعیت جدید پیدا کنند، پویایی های کسب و کار را درک نمایند، رقبای اصلی خود را بشناسند و… تا کسب و کار خود را در مسیر صحیح رشد و توسعه دهند.
کسب بینش در مورد محصولات
اگر شرکتی بخواهد محصول جدیدی را تولید کند یا محصول فعلی خود را بهبود ببخشد، همیشه بهتر است ابتدا تحقیق بازار را انجام دهد تا متوجه شود این محصول چه قدر در بین مصرف کنندگان مورد پذیرش است. هنگامی که محصولی به بازار عرضه می شود، مردم درمورد شکل، اندازه، کاربرد، رنگ و… آن نظر می دهند. تحقیق بازار کیفی از طریق مصاحبه عمیق به شما کمک می کند اطلاعات سیستماتیک را جمع آوری کنید و از آنها برای اصلاح و بهتر کردن محصولات موجود استفاده نمایید.
تحقیق بازار کیفی چگونه انجام می شود؟
برای انجام تحقیقات بازار کیفی معمولا یکی از روش های زیر مورد استفاده قرار می گیرد :
- مشاهده : در این روش محقق به سادگی به مشاهده موضوع مورد تحقیق میپردازد. این روش بیشتر زمانی مورد استفاده قرار میگیرد که محقق بخواهد پدیدهای را در محیط طبیعی مورد آزمون قرار دهد یا اینکه رفتارهایی را در زمانی که به طور طبیعی در حال وقوع هستند، مطالعه نماید. نکته ای که محقق باید در هنگام مشاهده به آن توجه داشته باشد آن است که اولا نمونه های تحت مشاهده رفتار طبیعی خود را داشته باشند و تظاهر به چیزی غیر از آنچه هستند نکنند. دوما محقق نباید تفکرات و تعصبات شخصی خود را در نتیجه گیری های حاصل از مشاهده دخیل کند.
- گروه کانونی (Focus groups) : همانطور که از نامش پیداست، در این روش گروهی از افراد که معمولا 6تا 10 نفر هستند دور هم جمع می شوند و درمورد یک محصول خاص و استراتژی های بازار آن بحث می کنند. معمولا خبرگان آن رشته خاص گروه کانونی را تشکیل می دهند. این گروه عموما یک رهبر (Moderator) دارد که به مباحثات میان اعضا جهت می دهد تا آنها نظرات خود را مطرح کنند. از آنجایی که گروه های کانونی رو به کاهش هستند، استفاده از پلتفرم هایی مانند انجمن ها رو به افزایش می باشد.
- مصاحبه های عمیق (In-Depth Interviews) : این نوع مصاحبه ها معمولا مصاحبه هایی چهره به چهره هستند که توسط گروهی از افراد به صورت حضوری یا تلفنی انجام می گیرند. این نوع مصاحبه به صورت گفتگو محور انجام می شود و در آن سوالات باز پرسیده می شود تا اطلاعات بهتری جمع آوری گردد.
- روشهای پژوهشی خلاقانه: در این روش ها، محقق می تواند بر روی عکس های شخصی که به سوالات پاسخ می دهد کلیک کند یا حتی از او فیلم برداری نماید. مشاهده این عکس ها و ویدئوها در زمان دیگر، اطلاعاتی در خصوص پاسخ ها و عکس العمل های مصاحبه شوندگان در موقعیت های مختلف، در اختیار محققان قرار می دهد.
کاربردهای تحقیق بازار کیفی چیست؟
تحقیق بازار کیفی روشی نسبتا ارزان و انعطاف پذیر در تحقیقات بازار می باشد. برخی مزایای این روش عبارت اند از:
- در درک نیازهای مشتریان و شناخت الگوهای رفتاری آنها به ما کمک می کند.
- آگاهی از دیدگاه و ادراک مصرف کنندگان در خصوص محصولات را برای ما میسر می سازد.
- درک کارایی برنامه های کسب و کار و هم چنین دانستن اینکه آیا استراتژی ها و برنامه هایی که در نظر گرفته اید، به درستی عمل می کنند یا خیر.
- کدام دسته از پیام های بازاریابی تاثیر قوی بر مصرف کنندگان دارد و کدام پیام ها تنها گوش آنها را آزار می دهند.
- آیا تقاضایی برای محصولات و خدمات شما در بازار وجود دارد یا خیر؟
- تحقیقات کیفی بازار به افراد امکان می دهد تا پاسخ ها و نظرات خود را به صورت مفصل شرح دهند.
محدودیتهای تحقیق کیفی از دید منتقدان
- محدودیتهای مربوط به تعمیم یافتهها : به دلیل کوچک بودن نمونه، نمونهگیری هدفدار، عدم امکان کنترل در مرحله جمعآوری داده و شخصی بودن تحلیل قابلیت تعمیم کاهش مییابد.
- محدودیتهای مربوط به اعتبار نگرش های درونی : نوعی انحراف در گزارش وقایع از طرف اشخاص درگیر در واقعه (هوشیاری محقق، ایجاد اطمینان در محرمانه بودن پرسشنامه) ایجاد می شود.
- عدم امکان تکرار نتایج
- مشکل بودن ارزیابی اهمیت نسبی اجزا یک تئوری کیفی
به طور کلی، تمام آن چیزی که تحقیق بازار کیفی انجام می دهد، پرسش از افراد و اخذ نظرات آنها برای بدست آوردن دیدگاهی بهتر در مورد الگوهای رفتاری می باشد. این نوع تحقیق قبل از چیستی به درک چرایی می پردازد. و در بازار امروز که مبتنی بر خلاقیت است می تواند دید بهتری به بازاریابان بدهد تا کمپین های بازاریابی خود را خلاقانه تر برگزار کنند.