پنج نیروی پورتر و تجزیه و تحلیل SWOT هر دو ابزاری هستند که برای تجزیه و تحلیل و تصمیم گیری های استراتژیک مورد استفاده قرار می گیرند. شرکت ها، تحلیل گران و سرمایه گذاران از ۵ نیروی رقابتی پورتر برای تحلیل محیط رقابتی در صنعت استفاده می کنند و این در حالیست که معمولا از تحلیل SWOT برای نگاه عمیق تر به سازمان و تحلیل پتانسیل های داخلی آن بهره می گیرند.
هر یک از این مدل ها به دنبال آن است که جایگاه شرکت را در بازار تشخیص دهد و این در حالی است که مدل پنج نیروی پورتر بیشتر یک ابزار میکرو و تحلیل SWOT یک ابزار ماکرو است.
به طور خلاصه اگر بخواهیم تفاوت این دو مدل را با یکدیگر بیان کنیم :
- 5 نیروی رقابتی پورتر یک استراتژی تحلیل مقایسه ای است که نیروی های رقابتی بازار را درون صنعت تحلیل می کند.
- تحلیل SWOT با توجه به نقاط ضعف، قوت و فرصت ها و تهدیدهای یک شخص یا سازمان پتانسل های داخلی آن را تجزیه و تحلیل می کند.
- در حالی که هر 5 نیروی پورتر فاکتورهای خارجی محسوب می شوند، مدل SWOT هم نیروی های داخلی (نقاط قوت و ضعف) و هم نیروهای خارجی (تهدیدها و فرصت ها) را مورد بررسی قرار می دهد.
- هر دو این ابزارها می توانند در فرایند برنامه ریزی استراتژیک مورد استفاده قرار گیرند و منجر به موفقیت سازمان ها و اشخاص شوند.
پنج نیروی رقابتی پورتر چیست ؟
همان طور که پیش از این اشاره کردیم پنج نیروی رقابتی پورتر یک استراتژی تحلیلی مقایسه ای است که شرکت ها از آن برای تشخیص میزان رقابتی بودن صنعت در کنار نقاط ضعف و قوت آن استفاده می کنند.
این مدل در هر یک از بخش های اقتصادی قابل استفاده بوده و میزان سودآوری و جذابیت آن بخش یا صنعت را برای سرمایه گذاری نشان می دهد.
این استراتژی اولین بار توسط یکی از اساتید دانشگاه هاروارد با نام میشل ای پورتر در سال 1980 مطرح شد. شرکت ها به کمک این مدل می توانند انتظارات خود را از سودآوری برند در آینده مشخص نمایند.
اجزای اصلی مدل 5 نیروی رقابتی پورتر
مدل پنج نیروی پورتر (Porter`s Five Forces) به 5 نیروی رقابتی اصلی که هر صنعت را شکل می دهد اشاره می کند :
-
رقابت موجود میان فعالان صنعت
رقابت میان فعالان صنعت در واقع تعداد بازیگران صنعت و میزان تثبیت شدن آنها را در جایگاه فعلی شان، نشان می دهد. تعداد بیشتر رقبای تثبیت شده در صنعت به معنای افزایش سطح رقابت در صنعت است.
در چنین صنایعی که در آن رقابت بی رحمانه وجود دارد، شرکت ها معمولا با کاهش قیمت ها و سرمایه گذاری بر روی کمپین ها بازاریابی گران قیمت سعی در افزایش سهم بازار خود دارند.
این به معنای آن است که احتمال آنکه مشتریان و تامین کنندگان به سمت رقبای شما جذب شوند، بالا خواهد بود! در مقابل شرکت هایی که در بخش هایی با رقابت کمتر حضور دارند، احتمالا راحت تر به حاشیه سود خواهند رسید.
-
قدرت چانه زنی تامین کنندگان
تامین کنندگان در واقع حیاتی ترین ملزومات را برای ادامه یک کسب وکار ارائه می دهند. شما باید به این سوال پاسخ دهید که تامین کنندگان تا چه میزان سودآوری شرکت را اداره می کنند؟ تعداد کم تامین کنندگان به معنای آن است که آنها می توانند فشار بیشتری را به شرکت ها تحمیل کنند و آنها را مجبور کنند که قیمت بالاتری بپردازند.
اگر چه گاهی اوقات برخی از این شرایط نیز چندان به مذاق شرکت ها خوش نمی آید ولی به دلیل هزینه های تغییر تامین کننده، مجبور به پذیرش آن خواهند شد. در شرایط ایده آل، شرکت ها باید بتوانند با کمترین هزینه تامین کننده خود را تغییر دهند و در نهایت با کاهش وابستگی به تامین کننده، کسب وکار قادر به تامین امنیت زنجیره تامین، کنترل قیمت ها و حفظ مزیت رقابتی خواهد بود.
-
قدرت چانه زنی مشتریان
قدرت چانه زنی مشتری به تاثیر اراده مشتری بر کسب وکار اشاره می کند. در صنایعی که قدرت چانه زنی مشتریان زیاد باشد، مشتریان می توانند تقاضای قیمت پایین تر، کیفیت بیشتر یا خدمات بهتر داشته باشند که مستقیما بر سودآوری شرکت اثرگذار خواهد بود.
مشتریان در بازارهایی که تعداد فروشنده ها زیاد و تعداد خریداران کم باشد، قدرت زیادی دارند. در این شرایط کسب وکارها باید به دنبال تمایز باشند و این به کمک ارائه یک ارزش پیشنهادی منحصر به فرد برای توجیه قیمت بالا میسر خواهد بود. در چنین بازاری مثلا به کمک برنامه های وفاداری، خدمات مشتریان عالی یا تجربه های جدید می توان از رقبا سبقت گرفت.
-
تهدید تازه واردها
ورود رقبای جدید به بازار به عنوان یک تهدید برای فعالان بازار تا چه اندازه آسان خواهد بود؟ تهدید تازه واردها به معنای تحلیل موانع ورود به یک صنعت است. موانع زیاد مثل سرمایه اولیه زیاد و یا تعداد کم تامین کنندگان می تواند رقبای جدید را از ورود به صنعت منصرف کند.
-
محصولات و خدمات جایگزین
تهدید محصولات و خدمات جایگزین یعنی احتمال آنکه مشتریان یک محصول یا خدمت متفاوت را جایگزین محصول و خدمت فعلی خود کنند. زمانی که تهدید محصول یا خدمت جایگزین بالا باشد، کسب وکار نسبت به تغییرات ناگهانی با توجه به ترجیح مشتری، آسیب پذیر خواهد بود.
ما در این مقاله به توضیح مدل پنج نیروی پورتر و توضیح هر یک از اجزای 5 نیروی رقابتی پورتر و همچنین تفاوت آن با تحلیل SWOT پرداختیم. برای آشنایی بیشتر با تحلیل SWOT کافیست مقاله تجزیه و تحلیل SWOT چیست؟ را مطالعه نمایید.
چنانچه قصد ورود یا سرمایه گذاری به صنایع جدید را داشته و در استفاده از دو مدل پنج نیروی پورتر و SWOT نیاز به مشاوره دارید، با ما در تماس باشید.
